-नरेन्द्र बस्नेत दिनेश

जापानमा नेपालीहरु कहिले देखि कसरि आउन थाले भनेर ठोकवा गर्न कसैले नसके पनि केहि तथ्यहरुलाई आधार मान्ने हो भने प्रधानमन्त्री देब शमशेर राणाको पालामा १९०२ सालमा आठ नेपाली युवाहरु तत्कालिन नेपाल सरकारको छात्रबृतिमा बिभिन्न विधामा अध्ययनको शिलशिलामा नेपाल बाट अप्रिलमा हिडेर जून १७,१९०२ मा पानि जहाज मार्फत टोक्योको योकोहामामा उत्रेको र उनीहरुनै जापान टेक्ने पहिलो नेपाली भनिएको छ।
संसारको अति बिकशित देश मध्येको एक जापानमा पनि नेपालीहरुको संख्या २०१० देखि अत्यन्तै तिब्र गतिमा बढेको आंकलन गरिएको छ। यकिन डाटा राजदुताबास संग नभए पनि हाल जापानमा नेपालीहरुको संख्या झन्डै ८०,००० काटिसकेको आंकलन गरिएको छ जसमा आधा आधि बिद्यार्थी भएको अनुमान गरिन्छ। बिद्यार्थी भिषामा आएकाहरु मध्ये कतिपय आफ्नो अध्ययन अनुरुप रोजगारीमा लागेका छन् भने कतिपय ब्यापार ब्यबसाय तिर लागेका छन्। विद्यार्थीको बिषयमा कुरा गर्दा पछिल्लो समय विभिन्न खालका बिद्यार्थीहरुको बृदि भैरहेको छ,जसमा जापान सरकारको छात्रवृति मा आउने बिद्यार्थी,नेपाल सरकारको विभिन्न माथिल्लो तहमा कार्यरत सरकारी कर्मचारीहरु,नेपाल सरकारको कोटा अन्तर्गत प्राप्त सुबिधामा शैक्षिक बिदामा छात्रवृति अन्तर्गत आउने बिद्यार्थी र पछिल्लो समय भाषा अध्ययनको रुपमा जापान आउने बिद्यार्थी यसरि विभिन्न रुपमा आउने बिद्यार्थीहरु मध्ये भाषा बिद्यार्थीको रुपमा अर्थात् नितान्त आफ्नो खर्चले आउने बिद्यार्थीहरुको स्थिति भने कठिनपूर्ण नै छ। अझै पछिल्लो समय बिद्यार्थी भिषा अध्ययनको लागि भन्दा पनि जापान छिर्ने हतियारको रुपमा प्रयोग हुन थालेको छ । झन्डै २०१० पछि आक्रामक रुपमा बढेको भाषा बिद्यार्थीहरुको संख्या संग संगै विभिन्न किसिमका दुखद घटना हरु पनि वृद्धि हुदै गएका छन्।
नेपाली परिवेश र संस्कार अनुसार अधिकांशमा नेपाल रहुन्जेल काम गर्ने बानि नपरेको,अनुभब नभएको,बिद्यार्थी भिषामा आउदा राम्रो संग नबुझी कन्सल्टेन्सीको मात्र एकोहोरो कुराले सपनामा उडेर आउने,आएपछि अधिकांस पढाइमा ध्यान नदिने पूर्ण रुपमा काममा मात्रै केन्द्रित भएर नितान्त पैसा को पिछाडी मात्र दगुर्ने(यद्दपि यो सबैमा लागु नहुन सक्छ)यसो गर्दै गर्दा पढाइ काम र अन्य कतिपय कुराहरुको तालमेल नमिल्दा शरीरलाइ प्रशस्त आराम नपुग्ने साथमा घरको आर्थिक परिस्थिति अनुसार नेपाल बाट आउदा खेरिको ऋणले थिच्दै जाने आदि इत्यादी कारणहरुले विभिन्न किसिमिका अकल्पनीय घटनाको शिकार भएर परदेशी भूमिमा जिबन त्याग्न पनि बाध्य भएका घटनाहरु वृद्धि भइरहेका छन् भने पछिल्लो समय जापानी भाषा बिद्यालय तथा यहाका भोकेशनल कलेज((सेन्मोन गाक्को)हरु ले पनि नेपाली बिद्यार्थी हरुलाई विभिन्न बहानामा हेप्ने पिडा दिने र मानशिक तनाब थप्दै बिद्यार्थीहरुको भबिस्यमा खेलबाड गर्ने खालको घटनाहरु पनि यदा कदा देखिन थालेको छन् । जस मध्ये यो पंक्तिकार आफैले केहि पिडित बिद्यार्थीहरुको गुनासोको आधारमा त्यस्त्ता कलेज प्रशासन संग लडेर,डटेर सानो सहयोग गर्न केहि हद सम्म सफल भएको उदाहरणहरु मध्ये पछिल्लो यहाँ प्रस्तुत गर्न चाहन्छु।

धेरै मध्येको उदाहरण (१)

उदाहरण (२)

जापान आउनु अगाडी बिध्यार्थीहरुले बुझ्नु पर्ने कुराहरु र यस घटना बाट हामीले पाठ सिक्दै सुधार गर्न सकिने मलाइ लागेका केहि बुदाहरु यहाँ राख्न चाहन्छु।

१) जापान आउनुभन्दा अगाडी बिद्यार्थी हरुले कन्सल्टेन्सी ले देखाएको सपनामा मात्र नउडी कन जापान आएपछि को यहाको जिबनसैली,यहाको नियम कानुन रहनसहन हरुको बारेमा विभिन्न माध्यम हरु बाट बुझ्ने। जापान आएपछि यहाँ बसुन्जेल जुनसुकै तरिकाले जति नै समृद्ध नै भएको खण्डमा पनि भाषा दखलता अत्यन्त जरुरि भएकोले भाषा अध्ययन तथा सुधार मा बिशेस जोड दिने।
२)जापानको नियम अनुसार बिध्यार्थिले हप्ता काम गर्न पाउने जम्मा २८ घण्टा हो भने कलेजको बिदा को समयमा तोकिएको अबधि भर दिनको आठ घण्टा काम गर्न पाइने लगायत का आबस्यक यहाका नियम कानुनका आधारभूत कुरा हरु सक्दो बुझेर आउने प्रयास गर्ने यदि यी कुनै कुराहरु नबुझिकन आएको खण्डमा जापान आएपछि आफु भन्द सिनियर हरु बाट बुझ्ने प्रयास गर्ने।
३)भाषा अध्ययनरत बिद्यार्थी हरुलाई भाषा कलेज बाट अनाबस्यक हेप्ने, अमानबिय ब्यबहार गर्ने,अकल्पनीय प्रेसर दिएर मेन्टल्ली हरयास गर्ने खालको कुरा हरु भएमा पेल्न खोज्ने कलेज बाट रतिभर पनि नडराई नेपाली राजदुताबास, एन.आर.एन जापान अथवा आफ्नो पहुच भएको ठाउँ मार्फत नेपाली समुदाय माँझ आफ्नो कुरा राख्ने, पिडित हरु भनेर कुरा राख्दा बिद्यार्थी हरु ले हामी लाइ भनेको कुरा हरु र सम्बन्धित कलेज मा गएर कुरा गर्दा बिद्यार्थी हरुले धेरै झुटा बोल्ने गरेको कारण सहयोग गर्न भनेर जाने हरु पनि लज्जित हुने कतिपय अवस्था भएकोले आफ्नो कमजोरी र गल्तिहरु भएमा नलुकाई कन स्पस्ट जानकारी गराउने ।
४)जापानको कलेज हरु कुन कस्तो छ भनेर बुझ्न लाइ अत्यत्नै गार्हो हुने भएको ले आफुले जान खोजेको कलेजको पढाई को स्तर त्यसको ब्यबस्थापकीय हैसियत के कस्तो छ भन्ने बिषयमा सक्दो त्यो कलेज निर्क्योल गर्नु भन्दा अगाडी बुझ्ने प्रयास गर्ने।
५)पछिल्लो समय जापानका भाषा कलेज हरु र भोकेसनल कलेज हरु ले अत्यन्तै अमानबिय ब्यबहार गर्दै आएको र आफ्नो क्षेमता भन्दा बेशी बिद्यार्थी राखेर जापानको नियम उल्लङ्घन गरि बिद्यार्थी को भबिस्य माथि खेलबाड गरिरहेको घटना हरु बढी रहेको परिप्रेक्षमा नेपाली राजदुताबास को सहयोग लिएर जापान को कुन कुन ठाउको कुन कुन कलेज हरु इमिग्रेसन को ब्ल्याक लिस्ट मा छन् भन्ने कुरा जानकारी लिएर विभिन्न माध्यम बाट सुसुचित गराउने कुरा सम्भब भएमा थोरै भएपनि सम्भावित घटना हरु निर्मुल पार्न सहयोग हुनेथियो कि जस्तो लाग्छ।
सामाजिक सहयोगका चुनौतीहरु:
जापानको बिभिन्न ठाउमा बिभिन्न किसिमले पिडित विभिन्न बर्गको मानिस आफ्नो पिडा दर्शाउदै फोन गर्नु हुन्छ र हामी कतिपय मनकारी हरु त्यो दुखमा केहि भए पनि मलहम लगाउन सकिन्छ कि भनेर आफ्नो व्यस्त समय संगै पैसा खर्चिएर लागि पर्छौ, यहाँ व्यक्तिगत रुपमा लागे पनि संस्थागत रुपमा लागे पनि हामी कुनै कानुनी प्राप्त निकाय नभएकोले केहि बिशेष साबधानी अपनाउने पर्ने हुन्छ नभए उल्टै फशिने सम्भावना पनि त्यतिकै हुन्छ तर दुखको कुरा के छ भने पिडित भनिएका धेरैले सहयोगी मन हरुलाई सरकारी जागिर खाएर उनीहरुको सहयोग को लागि ड्युटीमा खटिएको जस्तै सम्झिने,(यद्दपि यो सबै मा लागु नहुन सक्छ)समस्या समाधानको क्रममा केहि अप्ठेरो यात्रा तय हुने भयो भने त्यस बाट पछि हटेर उल्टै सहयोग गर्न खोज्ने लाइ नै दोषी देखाउने खालको एकतर्फी स्वार्थी पन गर्ने पिडित भनाउदा को कारणले उल्टै सहयोग गर्न खोज्ने हरु पनि यदाकदा फसेको जानकारी जापानको नेपाली समाजमा ब्याप्त छ। त्यसर्थ कुनै पनि पिडित भनाउदा हरुले आफ्नो पीडालाई अन्तिम सम्म सम्झिएर इमान्दारिताको साथमा लड्ने प्रण गरेर मात्र सहयोग को याचना गर्ने गरौ जसले गर्दा आफ्नो ब्यस्त समय निकालेर सहयोग गर्नेलाइ पनि उत्प्रेरणा मिल्ने र पिडा दिन खोज्ने हरुले आगामी दिनमा त्यस्तो किसिमको हर्कत गर्न हिम्मत नगर्ने बाटो बन्न सकोश।

-लेखक एन आर एन जापानका सल्हाकार हुन